Sốc Văn Hóa Công Sở: Trải Nghiệm của Người Nước Ngoài Tại Việt Nam

TP HCM – John Smith, 33 tuổi, đã quyết định nộp đơn xin nghỉ việc sau chỉ hai tháng làm việc tại một công ty truyền thông ở TP Thủ Đức. Nguyên nhân chính khiến anh đưa ra quyết định này là không thể chịu đựng được “sự im lặng khó hiểu” trong văn phòng.

“Tôi thích công việc và mức lương ở đây rất tốt, nhưng không thể thích nghi được với văn hóa công sở”, John, hiện đang sống ở quận Bình Thạnh, chia sẻ.

John lần đầu đến Việt Nam vào năm 2016, làm giáo viên tiếng Anh trong bốn năm trước khi trở về London để tránh dịch Covid-19. Đầu năm 2024, anh trở lại Việt Nam và bắt đầu làm việc tại một công ty truyền thông với vị trí sản xuất và biên tập video.

Sự Im Lặng Khó Hiểu Trong Văn Phòng

Trong ngày đầu tiên, sếp đã giới thiệu John với phòng truyền thông gồm 8 người, từ 25-40 tuổi. Sau màn chào hỏi, mọi người lập tức tập trung vào công việc. John nhận thấy khối lượng công việc không quá nhiều, nên anh đã bắt chuyện với hai đồng nghiệp ngồi cạnh. Tuy nhiên, họ chỉ trả lời ngắn gọn rồi tiếp tục làm việc.

“Tôi cảm thấy hơi kỳ lạ và có chút cô độc, lạc lõng”, John chia sẻ. “Sự im lặng như bao trùm cả căn phòng”. Văn phòng yên tĩnh đến mức chỉ có tiếng bước chân và tiếng giấy tờ, kéo ghế cũng phải nhẹ nhàng, và các đồng nghiệp Việt Nam hiếm khi trò chuyện trong giờ làm.

Dù đã tham gia làm việc cùng họ trong vài video và buổi livestream, John vẫn không thể kết nối với ai sau giờ làm việc. Điều này khác xa so với văn phòng trường cao đẳng ở London, nơi John từng làm trợ giảng. Ở đó, đồng nghiệp thường xuyên trò chuyện và cười đùa mà không ảnh hưởng nhiều đến công việc.

Sau một tháng, John vẫn không thể kết bạn với ai. Anh nhắn vào nhóm chat chung của công ty: “Xin chào, mọi người có thể trò chuyện với tôi nhiều hơn không?” nhưng chỉ nhận lại sự im lặng dù 15 người đã xem tin nhắn. Ngày hôm sau, nhóm lại tiếp tục nói về công việc khác, khiến anh cảm thấy bị phớt lờ và cô lập.

“Công sở chiếm 50% cuộc sống của mình nhưng quá buồn chán và lạnh lẽo”, John chia sẻ về quyết định nghỉ việc vào cuối tháng 4.

Khác Biệt Văn Hóa Làm Việc

Hè năm ngoái, Zach, 30 tuổi, chọn TP HCM để sinh sống và dạy tiếng Anh vì ấn tượng với văn hóa, con người và cuộc sống ở Việt Nam. Tuy nhiên, anh nhanh chóng vỡ mộng. “Nó khác hoàn toàn với cảm nhận khi tôi là khách du lịch”, Zach nói.

Ở Mỹ, sếp và nhân viên thường xuyên trò chuyện không quá trịnh trọng, điều này khác với Việt Nam. “Có lẽ do khác biệt ngôn ngữ, chúng tôi không có nhiều kính ngữ”, anh giải thích.

Một lần, Zach muốn trao đổi trực tiếp với giám đốc nhưng được đồng nghiệp khuyên không nên vượt cấp. Anh được hướng dẫn phải thông qua người quản lý giáo viên và người quản lý cấp cao hơn để chuyển thông tin. “Quy trình có vẻ rắc rối và họ không muốn làm mất lòng nhau”, Zach nói.

Zach cũng ngạc nhiên với sự chăm chỉ của người Việt. Trợ giảng của anh là sinh viên học cả ngày và làm thêm ba tiếng buổi tối. Các giáo viên Việt Nam làm việc từ 7h đến 17h và tiếp tục làm thêm từ 17h30 đến 21h. “Tôi ngạc nhiên vì sao họ có nhiều năng lượng đến thế trong khi tôi từ chối rất nhiều lớp tương tự”, anh nói. Ở Mỹ, Zach có quyền không trả lời email, điện thoại, tin nhắn sau giờ tan sở nhưng điều này không có ở Việt Nam.

“Mọi người luôn làm việc và hiếm khi phàn nàn về khối lượng công việc họ nhận”, Zach chia sẻ. “Công việc chỉ là một phần của cuộc sống ở Mỹ, họ lấp đầy thời gian rảnh bằng một sở thích cá nhân nhưng người Việt thường ngủ bởi họ mệt”.

John và Zach là hai ví dụ tiêu biểu cho hiện tượng người nước ngoài gặp sốc văn hóa khi làm việc tại Việt Nam. Một khảo sát của tập đoàn nhân sự Navigos cho thấy Việt Nam là nơi có nhiều ứng viên quốc tế muốn đến làm việc nhất Đông Nam Á, với tỷ lệ 30%, tiếp sau là Singapore với 24% và Thái Lan 17%.

Tuy nhiên, đến 60% người được hỏi thừa nhận họ từng gặp sốc văn hóa. Trong đó, ba nguyên nhân hàng đầu là rào cản ngôn ngữ chiếm 29%, sự khác biệt giữa kỳ vọng và thực tế 27% và thiếu sự thấu hiểu 18%.

Guillaume Rondan, giám đốc của Move to Asia, một công ty hỗ trợ người nước ngoài đầu tư, làm việc và định cư ở châu Á, cho biết từ sau đại dịch Covid-19, nhu cầu đến Việt Nam làm việc của công dân Pháp, Đức, Anh và Mỹ đã tăng mạnh, thường ở độ tuổi từ 30-40.

Sốc văn hóa khi làm việc là một trải nghiệm phổ biến đối với người phương Tây đến Việt Nam ở giai đoạn đầu. Ông Guillaume ước tính trung bình họ phải mất khoảng từ 6 đến 12 tháng để thích nghi với văn hóa công sở và hoàn toàn “hòa mình” vào cuộc sống ở Việt Nam.

Nếu bạn đang dự định làm việc tại Việt Nam, việc dành thêm thời gian sống thử ít nhất ba tháng ở thành phố bạn muốn định cư là một lời khuyên sáng suốt. Đồng thời, kết nối với nhóm cộng đồng người nước ngoài có cùng lĩnh vực làm việc để hiểu sâu hơn về những thách thức khi làm việc ở Việt Nam dài hạn.

Sarah, một nhân viên tại một công ty ở TP HCM, chia sẻ rằng thời gian trải qua thực tập tại một công ty xuất khẩu ở Long An khi cô mới đến Việt Nam đã là một trải nghiệm đầy thú vị. Ban đầu, cô ngạc nhiên khi thấy mọi người dùng xong bữa trưa, lấy chăn, gối và nằm la liệt trên sàn nhà. Tuy nhiên, sau đó cô nhận ra rằng đó chính là văn hóa công sở tại đây, và cảm thấy hòa mình hơn vào môi trường làm việc.

Như vậy, dù có những khó khăn ban đầu, nhưng việc thích nghi và hiểu biết văn hóa công sở mới là chìa khóa để người nước ngoài có thể thành công trong môi trường làm việc tại Việt Nam.